RBI: आपण जे नाणी रोजच्या व्यवहारात सहज वापरतो, त्यामागे प्रत्यक्षात किती मोठा खर्च होतो हे ऐकून तुम्हाला आश्चर्य वाटेल. एक रुपयाच्या नाण्यासाठी ₹1.11 रुपये खर्च होतो, तर ₹2 चं नाणं तयार करण्यासाठी ₹1.28 रुपये खर्च येतो. ही रक्कम त्याच्या मूळ मूल्यापेक्षा जास्त आहे आणि त्यामुळे RBI वर आर्थिक भार येतो.

नोटा छापणं स्वस्त, पण नाण्यांची टिकाऊपणा अधिक

जर नोटा छापण्याचा विचार केला, तर ₹10 ची नोट तयार करण्यासाठी फक्त ₹0.96 इतका खर्च येतो, जो खूप कमी आहे. याचप्रमाणे ₹50, ₹100, ₹500 आणि ₹2000 च्या नोटाही तुलनेने कमी खर्चात छापता येतात. पण या नोटांची आयुर्मर्यादा कमी असते. त्या लवकर फाटतात, खराब होतात किंवा झिजतात. त्यामुळे त्या सतत पुनः छापाव्या लागतात आणि परिणामी, त्यावर वारंवार खर्च करावा लागतो. त्यामुळे जरी प्राथमिक खर्च कमी वाटत असला, तरी दीर्घकाळात एकूण खर्च अधिक होतो.

नाण्यांचा खर्च जास्त का होतो?

नाणी तयार करताना प्रामुख्याने स्टेनलेस स्टील किंवा इतर मिश्र धातूंचा वापर केला जातो, ज्यामुळे त्यांचा उत्पादन खर्च मोठ्या प्रमाणात वाढतो. त्याचबरोबर नाण्यांचं वजन अधिक असल्याने त्यांचं वाहतूक आणि वितरण करणंही खर्चिक ठरतं. याशिवाय, नाण्यांची सुरक्षितता राखण्यासाठीही बँकेला विशेष उपाययोजना कराव्या लागतात. तरीही ही नाणी अनेक वर्षं टिकतात.

दीर्घकालीन उपयोगात नाणी अधिक फायदेशीर

तुम्ही विचार करू शकता की RBI जास्त खर्च करून नाणी का बनवतं. कारण नाणी एकदा तयार झाल्यावर अनेक वर्षं टिकतात आणि त्यांचं रिप्लेसमेंट लवकर लागत नाही. त्यामुळे जरी त्यांचा उत्पादन खर्च प्रारंभिक दृष्टिकोनातून जास्त असतो, तरी दीर्घकालीन दृष्टीकोनातून ते अधिक फायदेशीर ठरतं. नाणी दीर्घकाळ वापरता येतात, ज्यामुळे त्यांचा परतफेडीचा खर्च कमी होतो.

खर्च अधिक, पण गरजेचे

नाण्यांचा उत्पादन खर्च जास्त असला तरी, ते आपल्या अर्थव्यवस्थेतील एक महत्त्वाचा घटक आहेत. लहान रकमेच्या व्यवहारांसाठी नाणी अत्यंत उपयुक्त ठरतात, कारण त्यांचा वापर नियमितपणे केला जातो. त्यामुळे, RBI हा खर्च सहन करत असला तरी, त्यामागे दीर्घकालीन दृष्टीकोन आहे. नाणी टिकाऊ असतात, त्यामुळे त्यांची दीर्घकालीन उपयोगिता आणि फायदे अधिक आहेत.

Disclaimer: वरील माहिती ही सार्वजनिक स्त्रोतांवर आधारित आहे. नाणी व नोटांच्या निर्मितीचा खर्च काळानुसार बदलू शकतो. अधिकृत आणि अद्ययावत माहितीसाठी कृपया RBI किंवा संबंधित संस्थेच्या संकेतस्थळाचा संदर्भ घ्या. हा लेख केवळ माहिती आणि शैक्षणिक उद्देशासाठी तयार करण्यात आला आहे.

Also Read:

Senior Citizen साठी आनंदाची बातमी 5 वर्षांच्या FD वर व्याजदरात मोठी वाढ

Market Price of Gold ₹93,288 प्रति 10 ग्रॅम, आता तुमचं स्वप्न साकार करण्याची वेळ आलीये

Bank Loan आधीचा कर्ज न चुकवून नवीन लोन मिळवण्यासाठी आवश्यक मार्गदर्शन